Piše: David Petrović
Reč „sport” potiče od starofrancuske reči „desport”, što bi u prevodu značilo „razonoda”. Danas je sport postao globalni fenomen koji čini veoma veliki i važan deo društvenog identiteta. Pored toga, sport je pronašao svoje mesto i u svetskoj pop kulturi, kao česta tema mnogih filmova, serija, pesama popularne muzike, beletrističkih romana. Sport, kao i svet koji ga okružuje i čini takvim kakvim ga mi vidimo, ispostavlja se kao nepresušna inspiracija za autore raznih profila. Pobede, porazi i kontroverze kao njegov sastavni deo, čine ga idealnom podlogom za pričanje šarenolikih priča.
Kada kažemo „sportski film” uglavnom prva asocijacija budu dokumentarci koji prate život i događaje poznatih ličnosti koje su na bilo koji način ostavile dubok trag u svetu profesionalnog sporta. Kreativni autori su koristili sport kao temu i osnovu za razvijanje i korišćenje drugih filmskih žanrova, pa su tako nastajale sportske drame, komedije, romanse, pa čak i trileri.
Foto: Show Biz Cheat Sheet
Izmišljenim likovima, koji su bili plod inspiracije sudbina stvarnih sportista, pa neretko i fiktivnim i romantizovanim verzijama samih istorijskih ličnosti, stvoren je danas vrlo popularan žanr sportskih filmova. Film koji je možda i najviše uticao na samu popularizaciju žanra je klasik iz 1976. godine – „Roki”. Bajkovita priča o bokseru autsajderu koji sticajem slučajnih okolnosti dobija životnu priliku da se bori za titulu svetskog šampiona. Ovaj film proslavio je Silvestera Stalonea i postavio temelje na kojima su naredne generacije stvarale i razvijale filmove takve tematike.
Najpoznatiji i najgledaniji sportovi u svetu su, bez sumnje, fudbal i košarka, pa i ne čudi da su poslužili kao tema dosta uspešnih i gledanih filmova.
„Svemirski basket” („Space jam”) iz 1997. je animirani igrani film sa Majklom Džordanom u glavnoj ulozi. Najboljem košarkašu svih vremena partneri su Duško Dugouško i ostatak „Šašave družine”. Džordan svoje penzionerske dane provodi tako što pomaže likovima iz crtaća da pobede u košarkaškoj utakmici protiv vanzemaljaca koji planiraju da okupiraju njihov svet. Film je vremenom stekao kultni status i obožavaju ga sve generacije. Osim Majkla, u filmu se pojavljuju i druge zvezde svetske košarke tog vremena: Čarls Barkli, Leri Džonson, Leri Bird, Patrik Juing…
„Bekstvo do pobede” („Escape to Victory”) ostvarenje je legandarnog Džona Hjustona iz 1981. o fudbalskoj utakmici između savezničkih ratnih zarobljenika i vojnika nacističke Nemačke. Inspirisan je uglavnom istinitim događajima i sudbinama igrača Dinama iz Kijeva za vreme Drugog svetskog rata. Majkl Kejn, Maks Fon Sidou i Silvester Stalone su u glavnim ulogama, a Pele, Osvaldo Ardiljes i Bobi Mur, kao velike fudbalske zvezde, dodatno su svojim pojavljivanjem uticali na veliku popularnost filma.
„Belci ne umeju da skaču” („White Men Can’t Jump”) komedija je Rona Šeltona o prevarantu Biliju (Vudi Harleson) koji zarađuje na uličnim košarkaškim utakmicama. Njegov partner je Sidni (Vesli Snajps), a njihov odnos je sjajno prikazan kroz košarkaški teren, a i lične nesuglasice. Ovo je i danas najbolje dočaravanje duha i kulture ulične košarke na filmskom platnu.
Foto: www.imdb.com
„Montevideo, Bog te video” je prava fudbalska bajka koja priča istinitu, romantizovanu priču o odlasku fudbalske reprezentacije Jugoslavije na prvo Svetsko prvenstvo u fudbalu 1930. godine. U režiji Dragana Bjelogrlića nostalgično je oslikano međuratno vreme u Beogradu, a kroz prizmu najpopularnijeg sporta na svetu ispričana je priča o prijateljstvu, ljubavi i velikim snovima koji su postali realnost. Najgledaniji srpski film iz 2010. godine lansirao je u zvezde Miloša Bikovića i gledaocima predstavio novu generaciju glumaca.
„Trener Karter” („Coach Carter”) jedan je od najboljih filmova sa tematikom srednjoškolskog sporta. Ova drama iz 2005. godine u režiji Tomasa Kartera govori o košarkaškom treneru Karteru (Semjuel L. Džekson) i njegovom roditeljskom odnosu sa mladim igračima. Istovremeno, film se bavi sudbinom Afroamerikanaca koji žive na margini društva, kao i činjenicom da je sport jedna od retkih mogućnosti bega iz siromašnih četvrti. Uverljiv, detaljan i precizan, napravljen bez suvišne patetike.
„Put ka slavi” („A Shot at Glory”) jeste uzbudljiva priča o autsajderu i modernom škotskom fudbalu. Robert Duval igra fudbalskog trenera koji će morati da reši lične probleme sa svojim zetom, inače najboljim igračem kluba, kako bi osvojili prvenstvo i plasirali se u viši rang. Pun realističnih fudbalskih scena snimljenih i montiranih u stilu TV prenosa, ovo je klasik iz 2000. godine u režiji Majkla Korentea.
Iako najgledaniji sportovi na svetu, košarka i fudbal nisu jedini koji su privukli pažnju kreativnim filmskim stvaraocima. Dugačak je niz i ostalih sportova koji su našli svoj put do filmskog platna.
„Formula uspeha” („Moneyball”) sa maestralnim Bredom Pitom u glavnoj ulozi donosi priču o posrnulom generalnom menadžeru koji pokušava da podigne bejzbol tim oskudnog budžeta na noge. Bez pravog rešenja, upušta se u naizgled suludu avanturu ispunjenu neverovatnom statistikom, a u borbi sa brojevima pomaže mu mladi diplomirani ekonomista, koga tumači Džona Hil. Benet Miler priredio nam je fascinantno realističan prikaz bejzbola, zavirivši kamerom iza kulisa sporta duboko u problematiku menadžera, statistike i novca.
Foto: www.hooliwoodreporter.com
„Vatrene kočije” („Chariots of fire”), film Hjua Hadsona o dvojici atletičara na Olimpijskim igrama 1924, pravi je klasik i jedno katarzično putovanje kroz prijateljstvo i borbu protiv predrasuda. Priča o trkačima koji žrtvuju sve kako bi dokazali da i ako su drugačiji nisu inferiorni. Legendarni Vangelis je svojom muzikom dodatno ulepšao film, za čiji naziv je kao inspiracija poslužila poezija Vilijama Blejka.
„Svaka božja nedelja” („Any Given Sunday”) prava je napeta drama o američkom fudbalu, ispričana na prepoznatljiv način Olivera Stouna. Uzbudljivo ulaženje u odnose trenera, igrača, menadžera i timskih lekara, otvaranje raznih kontroverzi unutar organizacija koje spolja izgledaju savršeno. Razbijanje mitova o sportu kao viteškoj igri i priča o interesu, novcu i karijeristima. Mnogi filmski kritičari izdvajaju ovaj film kao jednu od poslednjih „kvalitetnih” uloga Al Paćina.
„Razjareni bik” („Raging Bull”) za mnoge je i jedan od najboljih filmova svih vremena. Remek-delo Martina Skorsezea iz 1980. godine o bokserskom velikanu Džeku Lamoti i njegovim borbama u ringu i van njega. Oskarom nagrađeni Robert de Niro neverovatno uverljivo je predstavio lik i delo posrnulog šampiona, sve njegove demone, kao i nemoć da agresiju iz ringa odvoji od privatnog života. Posebnu nijansu filmu dala je i Telma Šunmejker, čija je montaža u potpunosti promenila istoriju sedme umetnosti.
Sport je, nažalost, odavno prestao da bude zabava i razonoda, a upravo filmovi razbijaju te iluzije i podsećaju nas da je sada to biznis, interes i ogromna količina novca. Srećom, tu su i ostvarenja koja će na romantičan način pričati priče o poštenju, dostojanstvu i bar malo zadržati onaj pravi, izvorni duh koji sport nosi, zbog čega smo ga i zavoleli.
