Foto: 011/Wikipedia
Piše: Maša Stojiljković
Prvi ustav moderne Srbije, Sretenjski ustav usvojen je na praznik Sretenje Gospodnje u Kragujevcu 1835. godine od strane Skupštine Kneževine Srbije, a od 2001. godine taj datum proslavlja se kao Dan Državnosti Republike Srbije.
Sretenjski ustav bio je jedan od modernijih ustava u tadašnjoj Evropi, a pisao ga je osnivač prvih srpskih novina Dimitrije Davidović.
Sretenjski ustav je bio prvi ustav u istoriji Srbije, ali je ujedno bio i jedan od modernijih i liberalnijih ustava u to vreme. Bio je podeljen na 11 glava i 142 člana, a njime je Srbije bila definisana kao nezavisna kneževina pa samim tim podeljena na okruge, srezove i opštine.
Ustavom je vlast podeljena na tri grane vlasti (zakonodavnu, izvršnu i sudsku), a građanima je garantovana neprikosnovenost ličnosti, pravno na zakonito suđenje, nepovredivost stana, sloboda kretanja i nastanjivanja kao i pravo na izbor zanimanja.
Sretenjski ustav je ograničio prava tadašnjeg kneza Miloša i delimično ih prenela na državni savet, pa je samim tim ustav bio ispred svog vremena i nagoveštavao je demokratsku vladavinu.
Srbija je svoj prvi ustav donela dok je bila pod osmanskom okupacijom, odnosno dok je imala vazalni status. S obzirom da je taj ustav donešen kada ga jedan deo evropskih zemalja nije imao, on je zasmetao većim silama.
Pod pritiscima Turske, Austrije i Rusije koje tada nisu imale svoj ustav, knez Miloš je Sretenjski ustav stavio van snage posle nepuna dva meseca od njegove primene.
Ko je bio tvorac Ustava?
Tvorac prvog srpskog ustava bio je Dimitrije Davidović, rođen u Zemunu 1789.godine, novinar, diplomata, državnik i prosvetitelj.
Završio je nemačku školu, a zatim šest razreda gimnazije u Sremskim Karlovcima. Nakon sukoba sa profesorom i mitropolitom prešao je u Mađarsku gde je završio dve godine filozofije, a zatim počeo da studira lekarsku školu, koju nije završio i potom upisao medicinu u Beču.
Napustio je studije medicine i počeo da se bavi novinarstvom i sa svojim imenjakom Dimitrijem Fušićem osnovao je Novine Serbske koje su prvo izdavale samo u Beču.
U Kragujevac se vratio 1821. godine i nakon godinu dana počeo je da radi kao knežev drugi i treći sekretar.
Pokazavši svoju odanost knezu, vremenom je postao knežev prvi sekretar, a poznavanje turskog jezika dovelo je do toga da bude član delegacije za pregovore sa Turcima. Novine Serbske su postale službeno glasilo Kneževine i izlazile su subotom.
Kao čovek od najvišeg kneževog poverenja Davidović je najzaslužniji za pisanje ustava koje je trajalo svega dvadeset dana.
Iako je Davidović poštovao kneza, često je dolazio u sukob sa njim što je dovodilo do podnošenja ostavki koje knez nije prihvatao. Obavljao je i funkciju ministra prosvete jer je nastavio delo Dosijeta Obradovića.
Vremenom je knez izgubio poverenje u Davidovića, ali prelomni trenutak da ga ukloni iz državnih poslova je bio kada je objavio vest o bolesti prestolonaslednika Milana.
Poslao ga je na imanje u Smederevo gde mu je dodelio kuću i imanje u okolini na kome je Davidović umro 1838. godine.
