Režija: Kosta Ristić
Uloge: Kristijan Garip, Edin Arifi, Sunita Garip, Emran Garip
Piše: Đorđe Bajić
Tokom 2018. godine premijerno su prikazani neki veoma zanimljivi debitanski dugometražni igrani filmovi srpskih autora. Pored Bodrožine višestruko nagrađivane naučnofantastične erotske ekstravagance Ederlezi Rising, premijere su imali Teret Ognjena Glavonića (prikazan u Kanu), Zlogonje Raška Miljkovića (prikazan i nagrađen u Torontu), kao i Banditi u potrazi za mamom Koste Ristića… I to nije sve što se tiče potencijalno zanimljivih debija…
Pošto prvi filmovi već više od decenije predstavljaju glavnu pokretačku snagu srpskog filma (setimo se samo uspeha i značaja koje su imali prvenci Vuka Ršumovića, Maje Miloš, Mine Đukić, Uroša Stojanovića, Nikole Ljuce, Mladena Đorđevića, Srđana Spasojevića…) imamo čemu da se radujemo i čemu da se nadamo i u narednom periodu. U ovoj prilično jakoj ponudi (Bodroža, Glavonić i Miljković su, svaki na svoj način, ispoljili zavidan talenat i ostvarili uspeh u međunarodnim okvirima) Ristićev dugometražni debi se sasvim dobro drži. U pitanju je, produkcijski posmatrano, mali film – veoma skromno budžetiran i krajnje ekonomičnog trajanja (svega 70 minuta), ali sve to nije sprečilo ovaj diplomski master rad da se nametne kao jedno od najprijatnijih iznenađenja godine, i da preporuči svog glavnog autora kao nekog na koga u budućnosti treba računati.
Mladi i buntovni Ristić nam u Banditima donosi priču o četvoro malih Roma – Kristijan, Edi, Emran i Sunita žive svoje živote na obodima srpske prestonice, vreme uglavnom provodeći u devastiranim zgradama i gotovo distopijskom krajoliku, igrajući se i maštajući. Iako su glavni junaci socijalno ugrožena deca, ostavljena od majke (koja je odlučila da zasnuje novu porodicu) i bar delimično izložena uličnom načinu života, Ristićev debi odiše vedrinom i životnom enegijom. Imajući u vidu tematiku, ovaj ton i pristup iznenađujući su, nisu na prvu loptu, što je i dobro. Banditi se pre svega film o deci i film za decu, šarmantan, poletan i razigran. Život malih Roma je prikazan kao jedna velika pustolovina i u njemu nema patetike, (samo)sažaljevanja i folklorizacije. Glavne zvezde su mali naturščici koji plene svojom prirodnošću i neposrednošću. Oni praktično glume sami sebe, a Ristić uspeva da njihovo odrastanje u krajnje specifičnim uslovima prikaže na poetičan i emotivan način. Doduše, nije sve u filmu igra. Daleko od toga. Banditi su angažovan film, počev od izbora protagonista, te neukrotive dece sa socijalne margine (uglavnom „nevidljive“ za ostatak sveta), pa do tema koje su u njemu zastupljene: da krenemo od dominantnog i sveprožimajućeg motiva majke koja napušta svoju decu markiranog već u samom naslovu, pa prikaza nasilja (fizički obračuni na ulici), kriminalnih praksi maloletnika (dežeparenje), institutalizacije (banditi u domu)… Istina, ti tamni tonovi nisu u fokusu, Ristić ih ne podvlači i ne naglašava, ali su sveprisutni i konstantni. Ristićev rad sa malim glumcima je za svaku pohvalu, a Kristijan Garip dobija najviše prostora i u jednom trenutku se izdvaja kao „glavni bandit“ i lik koji predstavlja okosnicu filma. Njegova priča je najrazvijenija i bez obzira na određene narativne elipse, a možda i baš zbog njih (ponekad je manje zapravo više), upravo on ostavlja najjači utisak i izdvaja se kao neko po kome će se Banditi najviše i pamtiti.
Kristijan Garip je za svoju ulogu nagrađenna Festu, pripala mu je nagrada za najbolji debi. Na Festu je film dobio još nekoliko priznanja –nagradu žirija i nagradu ,,Milutin Čolić“ koju dodeljuje list „Politika“. Ristić, od ranije poznat po svojim kratkim studentskim igranim i dokumentarnim filmovima (kao što su Dijamant za Baja Kaliforniju, Ruža vetrova, Sloboda ili strip), koristi iskustva stečena u svom dosadašnjem radu kako bi što efektnije ispričao svoju priču. Iako se može opisati kao film o deci i za decu, Banditi su istovremeno i ostvarenje u kome će moći da uživaju i odrasli, posebno poklonici dokufikcije. Ristić sa priličnom lakoćom kombinuje dokumentarno i igrano, po čemu podseća na našeg velikog Želimira Žilnika. Iako obojica crpe snagu iz živopisnosti i autentične sirovosti koje pruža dokufikcija, teško da bismo Bandite mogli da pomešamo sa nekim Žilnikovim ostvarenjem. Ristićev debi poseduje veoma doslednu stilizaciju koja ambijent u kome se odigrava radnja, bez obzira na očigledne tragove sveopšteg materijalnog propadanja, čini gotovo bajkovitim. Naravno, film je kolektivna umetnost, pa Ristiću veliku pomoć pružaju njegovi saradnici, mladi ljudi koji nisu štedeli truda da film izgleda i zvuči profesionalno – posebno treba pohvaliti doprinos montažerke Jelene Maksimović i direktorke fotografije Milice Drakulić, kao i natprosečan dizajn zvuka za koji su bili zaduženi Mićun Jauković i Dako Puač, a koji se retko sreće u produkcijama ovako malog budžeta.
