Piše: David Petrović
Iako je vremenom izgubila reputaciju i postala žrtva politizacije i bespotrebno velike komercijalizacije nagrada američke Akademije filmskih umetnosti i nauka ili popularni Oskar još uvek se smatra najprestižnijim dostignućem u svetu filmske umetnosti. Ceremonija dodele nagrada je jedan od najglamuroznijih i najgledanijih događaja godine, a uzbuđenje koje izaziva raste iz dana u dan mesecima pre, pa čak i nakon zavrešetka. Ovogodišnja dodela biće 95. po redu, a zakazana je za 12. mart i održaće se u Dolbi teatru u Los Anđelesu, dok je za voditelja programa, nakon par godina pauze, izabran Džimi Kimel.
Prva dodela je održana 1929. godine, bila je dosta svedena i nije izazivala preterano veliku pažnju u medijima, održana je u lobiju hotela Holivud Ruzvelt, a prisustvovalo je malo više od 200 ljudi. Interesantno je i to da su prisutni morali da plate ulaznicu od pet dolara, sama ceremonija je trajala kratko, a uzbudjenje i danas veoma poznato iščekivanje su izostali jer su dobitnici nagrada objavljeni tri meseca ranije. Voditelj je bio Daglas Ferbanks, zvezda nemog filma, a nagarade su dodeljene u 12 kategorija. Format kategorija i nagrada se bitno razlikovao od današnjeg, pa je tako ostvarenje Krila (Wings) iz produkcije Paramaunt dobilo nagradu za najbolji film, a Izlazak sunca ( Sunrise: A Song of Two Humans) za najbolju jedinstvenu i umetničku produkciju. Roj Pomeroj i Džozef V. Farnam dobili su nagrade u kategorijama koje više ne postoje, za najbolje inžinjerske/mehaničke efekte, odnosno za najbolji tekst titlova. Emil Janings je bio nagrađen kao najbolji glumac za filmove Poslednja zapoved (The Last Command) i Sudbina svake puti (The Way of All Flesh), a Dženet Gejnor kao najbolja glumica za filmove Sedmo nebo (Seventh Heaven), Ulični anđeo (Street Angel) i Izlazak sunca (Sunrise: A Song of Two Humans), karakteristično je bilo to da su se nagrade dobijale za više ostvarenja, a sada to pravilo više ne važi i nominovani mogu biti nagrađeni samo za jednu ulogu/film. Nagrada za najbolju režiju je bila podeljena u dve kategorije za dramu i komediju, a dobitnici su bili Frenk Borzejgi odnosno Luis Milston, ovakav princip nominacija održao se kod Zlatnih globusa.
Foto: wired.com
Vremenom su ceremonije dobijale na popularnosti, pa je tako uveden sada već tradicionalni prenos uživo, kao i propratni zabavni program i gostovanja poznatih ličnosti iz različitih sfera javnog života. Na prethodnim dodelama svedočili smo mnogim kultnim trenucima, blamovima, dirljivim govorima, velikim iznenađenjima, pa čak i skandalima, ali na kraju sve to pada u drugi plan i najduže se pamte dobitnci čuvene zlatne statue. Filmovi sa najviše nominacija u istoriji, 14, su Sve o Evi (All About Eve) iz 1950. La-La Lend (La La Land) iz 2016. i Titanik (Titanic) iz 1997. koji sa 11 nagrada deli rekord sa filmovima Ben-Hur (Ben-Hur) iz 1959. i Gospodar prstenova: Povratak Kralja (The Lord of the Rings: The Return of the King) iz 2002. Osoba sa najviše nagrada, čak 22 iz neverovatnih 59 nominacija, je čuveni animator i producent Volt Dizni. Četiri puta za najboljeg reditelja je biran Džon Ford, Edit Hed je osam puta izrađivala najbolje kostime, a Rik Bejker najbolju šminku sedam puta. Za najbolju glumicu Ketrin Hepbern je osvojila četiri statue, dok je Danijel Dej-Luis za najboljeg glumca bio nagrađivan u tri navrata.
Bilo je i onih koji su javno odbili svoje nagrade, Marlon Brando nije želeo da primi priznanje za najboljeg glumca u filmu Kum (The Godfather), a kao razlog naveo je protest protiv lošeg ophođenja prema domorcima u američkoj kinematografiji. Prema mišljenjima renomiranih filmskih kritičara Akademija se neretko i ogrešila o pojedine ljude, pa su tako legende svetskog glumišta Piter O’Tul i Donald Saderlend za života ostali bez i jedne nominacije. Pravljene su, prema popularnom mišljenju, nepravde i kasnije kompenzacije, verovatno je najbolji primer Al Pačino i njegov zakasneli Oskar, ali treba uzeti u obzir to da selekciju i samo nagrađivanje vrše ljdui različitih senzibiliteta, a umetnost je naravno subjektivni doživljaj.
Dodela Oskara nije zaobišla ni bivšu Jugoslaviju, a za najbolji film van engleskog govornog područja bila su nominovana ostvarenja kultnog jugoslovenskog reditelja Saše Petrovića Tri (Three) iz 1965. i Skupljači perja (I Even Met Happy Gypsies) iz 1967. kao i drugi film Emira Kusturice Otac na službenom putu (When Father Was Away On Business) iz 1985. Veliki trag u Holivudu ostavili su i ljudi poreklom sa naših prostora, pa su nagrađivani bili i Mladen Sekulović, poznatiji kao Karl Malden, za najboljeg sporednog glumca u filmu Tramvaj zvani želja (A Streetcar Named Desire) i Stiv Tešić za najbolji scenario za film Četiri mangupa (Breaking away), dok je Piter Bogdanović bio nomivan u dve kategorije (najbolja režija i najbolji scenario) za film Poslednja bioskopska predstava (The Last Picture Show). Nakon raspada Jugoslavije i filmova uglavnom ratne tematike, makedonsko arthouse ostvarenje Pre kiše (Before The Rain) je 1995. bilo nominovano, a bosanski film Ničija zemlja (No Man’s Land) Danisa Tanovića je 2002. napravio najveći uspeh za sada i odnelo pobedu kao najbolji strani film.
Foto: imdb.com
Ovogodišnku dodelu definitvno će obeležiti naučnofantastična avantura Sve u isto vreme (Everything Everywhere All At Once) sa čak 11 nominacija u 23 kategorije. Reč je o akcionom spektaklu koji kroz tri dela priče govori o paralelnim univerzumima i borbama sa svemogućim bićem. Film je dobio veoma pozitivne ocene kritičara i okarakterisan je kao crna komedija i vrtlog žanrovske anarhije, a posebno je pohvaljeno obrađivanje teme nihilizma i maštovit rediteljski pristup. Mišel Jeo je za očaravajuću izvedbu glavne junakinje nominovana u kategoriji najbolje glavne glumice i konačno dobila odavno zaluženo priznanje za svoj rad. Pored Jeo, nominacije u glumačkim kategorijama dobile su i Džejmi Li Kertis i Stefani Hsu za najbolju sporednu glumicu, kao i Ke Huj Kvan za najboljeg sporednog glumca. Film će se takmičiti i u kategorijama za najbolji film, najbolju režiju (Den Kvan i Danijel Šejnert), najbolju originalnu muziku (Son Luks), najbolji originalni scenario (Kvan i Šejnert) i najbolju montažu (Pol Rodžers).
Duhovi ostrva (The Banshees of Inisherin) je crna tragikomedija redtielja i scenariste Martina Mekdone, koja govori o prijateljstvu, duhovima prošlosti, pogrešnim odlukama i sukobljavanju sa posledicama. Nominovan je u devet kategorija, uključujući nominaciju za najboljeg glavnog glumca Kolina Farela, koji je prema mišljenju kritike glavni favorit za osvajanje. Brendan Glison i Beri Kogan nominovani su u kategoriji naljboljeg sporednog glumca, Keri Kondon najbolje sporedne glumice, dok je Martin Mekdona nominovan za najbolju režiju i najbolji originalni scenario. Takođe, Duhovi ostrva će biti i u konkurenciji za najbolji film i najbolju montažu (Mikel E. G. Nilsen).
Na zapadu ništa novo (All Quiet On The Western Front/ Im Westen nichts Neues) je nemačka epska antiratna drama zasnovana na istoimenom Remarkovom romanu. Ova katarzična priča smeštena u poslednje godine Prvog svetskog rata pripoveda o prijateljstvu prožetom ratnim strahotama i uništenjem, kao i o razbijanju iluzija o herojstvu. Netfliksovo ostvarenje takođe je nominovano u 9 kategorija, za najbolji film, najbolji adaptirani scenario (Ijan Stoker, Lesli Peterson i Edvard Berger), najbolje vizuelne efekte (Viktor Miler i Markus Frank), najbolji zvkuk (Viktro Prasil i Frenk Krus), najbolju šminku (Linda Ejzenhamer i Hejke Merker), najbolji produkcijski dizajn, najbolju fotografiju (Džejms Frend), najbolju originalnu muziku i najbolji internacionalni film.
Foto: youtube.com
U trci za najbolji film nalaze se i nastavci kultnih filmova. Avatar:Put vode (Avatar: The Way of Water) je drugi deo čuvenog filma Džejmsa Kamerona iz 2009. godine. Ovaj vizuelno savršeni doživljaj je i najisplativiji film svih vremena, sa zaradom od preko dve milijarde dolara. Ponovo je Kameron okupio jaku glumačku postavu i priredio svim gledaocima nezaboravno iskustvo. Top Gan: Maverik (Top Gun: Maverick) je dugoiščekivani nastavak sage o pilotima i dokaz da velika vremenska razlika između dva dela ne mora nužno negativno da se odrazi na kvalitet. Tom Kruz i Val Kilmer su reprizirajući svoje uloge iz prvog dela izazvali lavinu oduševljenja među obožavateljima.
Mesto među nominovanima našli su i biografski spektakl o kralju rokenrola Elvis (Elvis), psihološka drama o svetu klasične muzike i prvoj ženi dirigentu nemačke filharmonije Tar (Tár), satirična komedija o visokoj modi i instagram influenserima Trougao tuge (Triangle of Sadness), drama inspirisana istinitim događajima i hrabrim ženama koje nisu žele da ćute Žene govore (Women Talking), kao i polu-autobigrafska dramska avantura Stivena Spilberga Febelmanovi (The Fabelmans).
Foto: Courtesy of Warner Bros
Tradicionalno najzanimljivije i najnapetije su glumačke kategorije, a kroz medije se raspreda o tome koji će glumac ili glumica pobediti, da li je zasluženo i hoće li se oboriti neki rekord. Pomenuti Kolin Farel je za sada blagi favorit, ali žiri Akademije uopšte neće imati lak zadatak jer u konkurenciji za najboljeg glumca je i fenomenalni Ostin Batler, koji je oživeo lik i delo Elvisa Prislija, kao i povratnik Brendan Frejzer, koji je svojom emotivnom izvedbom u filmu Kit (The Whale) postao, kako se čini, miljenik publike. Valja spomenuti i Pola Meskala koji je zaradio nominaciju snažnom izvedbom u filmu Posle sunca (Aftersun) i Bila Naja za ulogu u ostvarenju Živeti (Living). Za titulu najbolje glavne glumice slobodno mogu reći nema dileme, apsolutni favorit i kritike i publike je Kejt Blančet, koja je ulogom Lidije Tar još jednom dokazala da je reč o možda i najkvalitetnijoj glumici današnjice. Da je konkurencija u ovoj kategoriji itekako ozbiljna dokazuju i nominacije već pomenute Mišel Jeo, kao i sjajne Mišel Vilijams (Febelmanovi). Pravo otkrovljenje ove godine je Ana de Armas, koja je nominaciju zaradila vrlo zahtevnom ulogom Merilin Monro u biografskom filmu Plavuša (Blonde).
Sporedne uloge su veoma važan činilac u doprinosu kvaliteta samog filma. Neretko su odličnim izvedbama glumaca ti likovi iz drugog plana uzimali šou naslovnim junacima i postajali kultni deo sedme umetnosti. U trci za najboljeg sporednog glumca ove godine blagu prednost u odnosu na ostale ima irski glumac Brendan Glison. Svojom pojavnošću i snažnom karakternom izvedbom u filmu Duhovi ostrva osovjio je simpatije kritike i publike. Džad Herš iz Febelmanovih se takođe istakao, te u kratkom vremenskom pojavljivanju u potpunosti zasenio svoje kolege. Brajan Tajri Henri je zaslužio nominaciju za sjajnu emotivnu ulogu u filmu Nasip (Causeaway). Endžela Beset (Crni panter: Vakanda zauvek) i Hong Čau (Kit) su predvodnice u kategoriji najbolje sporedne glumice, a Džejmi Li Kertis, Stefani Hsu i Keri Kondon koje su takođe nominovane, imaće potpuno opravdane razloge da se nadaju pobedi.
Foto: www.nfkino.com
Izbor za najboljeg reditelja može biti vrlo diskutabilan jer je izuzetno širok dijapazon žanrova, a samim tim i rediteljskih postupaka i pečata koji na svoji jedintsven način odišu kvalitetom. Ljubitelji filma i stručnjaci se neretko slažu da je izvorni princip kategorisanja, podela u dve zasebne kategorije, dramu i komediju, pružao mnogo objektivniji pristup i omogućavao više prostora za dobijanje nagrade. Apsolutna filmaška legenda Stiven Spilberg je, svojim poslednjim doktoratom, filmom Febelmanovi, otvorio vrata svoje intime i na sebi svojstven način, u jednom artističkom tonu zaradio osmu nominaciju u kategoriji i priliku da je treći put osvoji i da se tako dodatno približi svom idolu Džonu Fordu. Veoma velika konkurencija Spilbergu biće Tod Fild (Tar) i Martin Mekdona koji su izgradili autentične pristupe i vešto, iz svog ugla, ispričali jako kompleksne priče. Kvan i Šejnert su svojim spektaklom Sve u isto vreme sigurno dobri kandidati, kao i Ruben Ostlund (Trougao tuge) za svoj komični pristup ozbiljnim društvenim problemima.
Ostale kategorije biće takođe veoma interesantne i napete, ocenjivaće se kvalitet, inovativnost i sveukupni doživljaj. Žiri Akademije ima veoma ozbiljan i odgovoran zadatak, treba izabrati najbolje među najboljima, ne mogu svi biti pobednici, biće i onih oštećenih, ali činjenica je ta da su Oskari ulaznica u besmrtnost i svojevrsni dokaz i prepoznavanje kvaliteta
