Piše: Katarina Aleksandrović
Foto: Fotografija generisana veštačkom inteligencijom/Canva
Po definiciji, aktivizam predstavlja angažman ljudi koji, udruženim snagama, pokušavaju da se izbore za bolji život i uslove u društvu u kojem žive, rade i stvaraju porodice.
Građani, kao stanovnici jedne demokratske države, imaju pravo glasa kada su u pitanju izbori koji mogu da se raspišu na lokalnom ili državnom nivou.
Međutim, kada postoje problemi za koje nije nadležan nijedan organ, ili jednostavno ne želi da se pozabavi tim problemom, građani uzimaju stvari u svoje ruke i, građanskim inicijativama, peticijama i svim čime raspolažu, kreću da se bore za sva prava koja im sleduju.
Najjače oružje koje imaju, a koje niko ne može da im zabrani, je pravo na slobodu izražavanja. I tako, sa jasnim ciljem, kroz istoriju, građani su bili prvi pokretači svih društvenih promena koje su se dešavale širom sveta.
OD ISTOG AUTORA:
Olivera Kovačević: Cenzura u Srbiji nije nestala, samo je postala perfidnija
Oduvek su državna uređenja bila usko povezana sa promenama koje su se dešavale.
Iako tada nije imao sam naziv, smatra se da postoje tragovi koji vode poreklo od antičke atinske koncepcije demokratije, kada se dešavalo uzdizanje od demosa do građanina.
Vekovima kasnije, u feudalizmu, na evropskom tlu, javlja se uzdizanje vlasničkih klasa, koji sebe prave zasebnom silom, potpuno nezavisnom od monarhije.
Tada je širenje prava glasa dovelo do povećane prisile rada određenih rasa i naroda. Za njih, to je označavalo vreme promena, kada su se oni borili u prvim redovima za dobitak priznanja, a što mi danas prepoznajemo kao aktivistički pokret.
Na drugom kraju Zemlje, u Sjedinjenim Američkim Državama, ukidanje diskriminacije bilo je usko povezano sa proterivanjem Afro-Amerikanaca.
Simbol otpora; Foto: Pexels
Tokom industrijske revolucije, dešavaju se izuzetno značajni pokreti koji su uticali na svet kakav je danas.
Prvi u nizu značajnih pokreta bio je radnički pokret, čiji je primarni cilj bio poboljšanje uslova rada, ali i izmena celog društvenog uređenja, kao i uvođenje radničkih prava, poput minimalne plate, odmora vikendom, osmočasovnog radnog vremena i slično.
Drugi je feministički pokret, čiji je tradicionalni cilj ravnopravnost plata, kao i prava glasa, što se ostvarilo do početka Prvog svetskog rata.
Tek onda primećuje se nov pojam koji do tada nije korišćen – aktivizam. Reč koja se prvi put pominje na početku Prvog svetskog rata, tačnije 1915. godine, i usko je povezana sa nemačkim idealističkim filozofom Rudolfom Ojkenom, koji je ovaj termin koristio radi opisivanja pristalica Centralnih sila.
Iako postoji više „tipova“ aktivizma, poput ekološkog ili internet aktivizma, u novije vreme, prvi aktivistički pokreti, ali i oni koji su usledili nakon njih, uglavnom su se zasnivali na političkim prilikama koje su bile prisutne.
Prepoznatljivost samog pojma širom sveta dešava se tek šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog veka, kada se koristi kako bi se jednom rečju opisale sve političke akcije.
Foto: Pexels
Problem nastaje kada se pod tim podvode svi oni koji ujedinjuju svoju moć zarad promena. Tako su, na primer, pristalice feminizma i socijalizma podjednako aktivisti, bez obzira na sadržaj i cilj koji imaju i ispoljavaju putem svojih aktivnosti.
Upravo tako je drugu polovinu dvadesetog veka obeležilo mnoštvo aktivističkih pokreta.
Prvi od njih je Pokret za građanska prava, kada su ljudi tamnopute rase, od ranih pedesetih, krenuli da se bore za svoja prava i započeli su kampanje građanskog otpora.
Jedni od značajnijih lidera pokreta za građanska prava su Martin Luter King mlađi, Malkolm Iks, Endru Jang i ostali.
Još jedan značajniji pokret koji je obeležio dvadeseti vek je kontrakulturni pokret. Dešava se kada mladi kreću da odbacuju kulturne standarde svojih roditelja, i pokret postaje sve jači jer su Amerikanci sve umorniji od rata u Vijetnamu.
Najpopularnija kontrakultura koja se tada izrodila je hipi, a sedište kontrakulturnog pokreta je Grinč Vilidž, zajedno sa Hejt Ešberi. U to vreme nastaje današnji veoma prepoznatljiv simbol mira.
MOŽDA ĆE VAM SE DOPASTI:
Omladinski aktivista Nikola Ristić: Poziv na humanost kroz rođendanske akcije
Tada se prvi put javlja i pokret za oslobođenje homoseksualaca. Formirane su grupe poput Saveza gej aktivista, koji su nasilnim protestima stavili borbu za LGBT prava u prvi plan američke politike. Do 1970. počele su da se održavaju prve parade ponosa, čija tradicija traje i dalje.
Danas, sudeći po brojnim prilikama koje su ih zadesile, aktivisti izlažu sebe, kao i svoje porodice, opasnostima usled aktivnosti koje obavljaju i propagiranja stavova i mišljenja koja imaju.
Sa druge strane, brojni aktivisti, kao što su, na primer, aktivisti za očuvanje životne sredine, krajem 2022. godine uništavali su neka od najvrednijih umetničkih dela, poput slike „Devojka sa bisernom minđušom“, „Suncokrete“, polivali su supom, dok je na „Mona Lizu“ u Luvru bačen sladoled.
Foto: Pexels
Sudeći po reakciji javnosti, aktivisti su na ovaj način jedino izazvali skandale i uništili ono za šta su se brojni ekološki pokreti tokom svih prethodnih godina borili.
Uvek u stalnom protestu i u neprekidnoj borbi sa zakonom, aktivisti su, kako ih država naziva, huligani.
Iako sa par izuzetaka, oni su snažni, hrabri i neustrašivi ljudi koji se, iz dana u dan, bore sa jasnim ciljem pred sobom i preciznom slikom sveta u kakvom bi trebali da živimo.
Počevši od Antičke Grčke do današnjeg dana, menjali su se sistemi, državna uređenja i političke prilike.
Ipak, tada i sada su ljudi bili i ostaće najjači otpor nametnutih životnih vrednosti, neostvarivih standarda i prvi pokretači u ostvarenju promena koje vode ka boljem životu.
