Piše: Đorđe Bajić
Pilot Senki nad Balkanom, nove serije Dragana Bjelogrlića, premijerno je prikazan 16. avgusta na Sarajevskom filmskom festivalu, da bi pred festivalsku publiku u Srbiji stigao krajem istog meseca, u završnici Filmskih susreta u Nišu, a zatim, u septembru, pred makedonske gledaoce, koji su bili u prilici da ga pogledaju na festivalu Braća Manaki u Bitolju. Ove tri ekskluzivne projekcije bile su prilika da se gledaoci u zemlji i regionu, pa još u bioskopskom okruženju, prvi put sretnu sa ovim dugoočekivanim televizijskim projektom. Pre nego što se pozabavim viđenim, moram da napomenem da prikazani pilot traje 80 minuta i da ga zapravo sačinjavaju prve dve epizode serije.
Ono što se na prvo gledanje nameće kao dominantan utisak jeste da uvod u Senke nad Balkanom izgleda odlično na velikom platnu – vizuelno i produkcijski atraktivnije od većine srpskih filmova koji su snimani sa primarnom namerom da budu prikazivani u bioskopu. Bjelogrlić je, to je već na ovom uzorku sasvim jasno, još jednom uspeo da podigne produkcijski standard kada su u pitanju domaći filmovi/serije. Senke deluju bogatije i ambicioznije od popularnog Montevidea, Bjelogrlićevog prethodnog rediteljskog projekta.
Prva klapa Senki nad Balkanom pala je 1. oktobra 2016. godine, a početak emitovanja prve sezone od 11 epizoda planiran je za kraj jeseni 2017. godine. Za godinu i nešto dana koji su protekli od početka snimanja do televizijske premijere, ekipa je vredno radila na ovom ambicioznom i kompleksnom televizijskom poduhvatu. Imajući u vidu da je radnja smeštena u period između dva svetska rata, u Beograd, prestonicu Kraljevine Jugoslavije, poređenja sa Montevideom su neminovna, ali već prvi kadrovi Senki jasno pokazuju da osim manje-više istog vremenskog razdoblja naše istorije koji obrađuju i Bjelogrlića za kormilom, ova dva projekta nemaju previše toga zajedničkog. Montevideo su mogla da gledaju i deca, dok je ton Senki mnogo mračniji; nema onog poleta i naivnosti koji su krasili priču o srpskim sportistima i prvom Svetskom prvenstvu u fudbalu. Bjelogrlić se ovoga puta namerio da snimi istorijski triler za odrasle koji podseća, što je veliki kompliment, na produkcije Bi-Bi-Sija i Ejč-Bi-Oa. Kao što je u nekim najavnim intervjuima naglašeno, jedna od inspiracija svakako jeste britanska serija Birmingemska banda (Peaky Blinders), mada to ne smeta. Senke nad Balkanom imaju dovoljno lokalnog kolorita i specifičnosti da se sa lakoćom izbore za svoju posebnost. Već prva scena, u kojoj je prikazano ubistvo u pravoslavnoj crkvi, odličan je pokazatelj onoga što sledi. Svet Senki je okrutan i nasilan, ali istovremeno i fascinantan, sjajno osmišljen i dizajniran.
Glavni likovi su pedesetogodišnji inspektor kriminalne policije Andra Tanasijević-Tane (glumi ga Dragan Bjelogrlić, koji je osmislio, producirao i režirao pilot) i njegov novi saradnik, mladi Stanko Pletikosić (Andrija Kuzmanović, do sada najpoznatiji po ulozi golmana Milovana Jakšića-Jakše u Montevideu), jedan od prvih forenzičara izašlih iz beogradske škole Arčibalda Rajsa. Dinamika koja se u prvim minutima uspostavlja između njih dvojice poznata je iz brojnih stranih kriminalističkih filmova/serija – Tane je prekaljeni veteran, vuk samotnjak sklon porocima i mučen prošlošću, ali istovremeno spreman da se bori za pravdu i istinu. Stanko bi sve da radi po propisu, neiskusan je i teško mu je da se snađe na novim poslu, posebno zato što stariji kolega isprva nije voljan da mu pruži iskrenu dobrodošlicu. Kako priča odmiče, Tane i Stanko počinju sve tešnje da sarađuju, postepeno se privikavaju jedan na drugog, pa je jasno da će njihov odnos, bez obzira na početne trzavice, prerasti u prijateljstvo ili makar uzajamano poštovanje. Doduše, završne scene pilota ukazuju na to da ni Stanko nije lišen unutrašnjih demona, pa ostaje da se vidi kako će se njegov lik dalje razvijati.
U produkcijskom pogledu, pilot predstavlja pun pogodak – oživljavanje starog Beograda urađeno je sa finesom, kompjuterski efekti korišćeni su odmereno i pametno, a posebnu pažnju skreću scenografija i kostimi. Pohvale zaslužuju direktor fotografije Ivan Kostić, scenograf Goran Joksimović, kostimograf Boris Čakširan i montažer Lazar Predojev – zapravo svi ključni kreativci uključeni u nastanak serije. Nema tu one svedenosti tipične za Šotrine kostimirane produkcije; lokacije su brojne i lepo oživljene, Beograd iz 1928. deluje uverljivo, prostrano i višeslojno. Pored raskoši gospodskog Beograda, tu je i naličje prestonice – sirotinjski delovi grada kao što je Jatagan mala, upečatljivo rekonstruisana na osnovu originalnih fotografija.
Scenario su, po Bjelogrlićevoj ideji i filmskoj priči Stevana Koprivice, napisali Danica Pajović, Dejan Stojiljković i Vladimir Kecmanović. Sudeći po pilotu, scenaristički tim je uradio istinski dobar posao: mreža likova je gusta i sastoji se od izmišljenih junaka i likova zasnovanih na istorijskim ličnostima. Pilot između ostalog služi da se veliki broj aktera izvede na „pozornicu”, ali to nikada ne postaje samo sebi svrha. U 80 minuta predstavljeno je četrdesetak likova i svi su, osim u jednom ili dva slučaja, zanimljivi i funkcionalni. Priča poseduje veliki zamah, narativne ambicioznosti ne manjka. Pored Beograda, radnja se odigrava u Makedoniji i Rusiji. Lepo je videti da i naši filmski stvaraoci, kada im se obezbede odgovarajući uslovi, mogu ponuditi kvalitet evropskog ranga.
Prilikom rada na Senkama, Bjelogrlić i scenaristi koristili su „Ejč-Bi-Ou strategiju“: u pilotu ima dosta golotinje i prizora seksa, priča često ume da postane veoma nasilna, na mahove čak i krvoločna a uzbuđenja i akcije ne manjka. Bjelogrlić je najavio da će u seriji biti istraživani brojni kriminalni slučajevi i radnje, uključujući ratove opijumskih kartela kojima je Beograd trasa za dalji šverc droge ka Evropi i Americi, mada se čini da će prva sezona imati „krovnu misteriju“ koja će u narativnom pogledu povezivati svih jedanaest epizoda (a možda i više od toga pošto je planirano da Senke imaju tri sezone). Završnica pilota donosi spektakularni segment na jednom otmenom beogradskom maskenbalu na kome se okupljaju likovi koje smo pre toga sreli. Za razliku od većine srpskih serija u kojima su epizode mehanički podeljene, pilot ima svoju unutrašnju dramaturgiju i završava se, kako i dolikuje, na najzanimljivijem mestu.
Naravno, veoma važan deo ove računice čine tumači uloga. Kao što je i očekivano, okosnicu glumačke ekipe čine glumci iz Srbije. Pored pomenutih Bjelogrlića i Kuzmanovića, u pilotu važne uloge imaju Miloš Timotijević, Tamara Krcunović, Viktor Savić, Nenad Jezdić, Marko Živić, Jovana Stojiljković, Srđan Žika Todorović… Naravno, Bjelogrlić se potrudio da nas upozna i sa mladim i još uvek neafirmisanim glumcima – najjači utisak u pilotu ostavlja Milica Gojković koja tumači lik koketne prostitutke iz Jatagan male i kojoj se, sudeći po ovoj ulozi, smeši lepa karijera. Od novih lica najviše prostora u pilotu dobija Marija Bergam, mlada glumica koju su posetioci Filmskih susreta mogli da vide i u jednoj od glavnih uloga u filmu Nigde i koja će ove godine, pre svega zahvaljujući Senkama, postati prepoznatljivo glumačko lice i ime u regionalnim okvirima. Ona tumači bogatu naslednicu Maju Davidović, slobodoumnu devojku koja ima veze sa beogradskim podzemljem. Biće veoma zanimljivo pratiti dalji razvitak ovog lika – potencijal postoji kao i brojne mogućnosti za dalju nadgradnju. Baš kao i u Vlažnosti, Tamara Krcunović i Miloš Timotijević i u Senkama glume bračni par čiju zajednicu razjedaju neverstva. Oboje su veoma upečatljivi u poverenim im rolama i, što je za posebnu pohvalu, suštinski drugačiji u odnosu na uloge ostvarene u pomenutom filmu Nikole Ljuce. Timotijević poseduje snažnu filmsku pojavu, a Tamara Krcunović mu uspešno parira – posebno treba istaći erotsku scenu koju deli sa ruskim glumcem Nikolajom Šestakom, a koja je snimljena tako da istovremeno bude uzbudljiva i umetnički svrsishodna. Kad sam već pomenuo Ruse… Senkama ide u prilog i glumačko pojačanje u vidu ruskih glumaca u zapaženim ulogama. Pre svih treba pomenuti Aleksandra Galibina (poznatog po glavnoj ulozi u televizijskoj seriji Majstor i Margarita), dok je Šestak (protraćen u užasnom ruskom superherojskom filmu Zaštitnici) u Senkama zablistao u punom sjaju. To nije sve. Tu su i gosti iz regiona u veoma zanimljivim epizodama. U pilotu se pojavljuju Goran Bogdan i Toni Mihajlovski, a najavljeno je učešće i drugih poznatih glumaca iz Hrvatske, Makedonije, Slovenije… Glumačka ekipa je brižljivo odabrana, a Bjelogrlić se potrudio da iz svojih kolega izvuče maksimum i da ih, u većini slučajeva, izmesti iz kalupa u koji su upali – ovo posebno važi za Savića i Živića koji uspešno tumače likove dijametralno različite u odnosu na ono što su pre toga glumili, što doprinosi da čak i dobro poznata glumačka lica u seriji deluju sveže i intrigantno.
Senke nad Balkanom su na ovom uzorku najbolji srpski TV igrani uradak u XXI veku. Ubedljivo. Sve ono što obično zameram srpskim serijama je ovoga puta izbegnuto. Nema razvlačenja scena i nabijanja minutaže, produkcija je na nivou i ovo parče priče se završava uz prasak (i kotrljanje glave) na najzanimljivijem mestu, a ne potpuno proizvoljno kao u gotovo svim domaćim serijama. Naravno, za potpuni utisak biće neophodno pogledati i ostatak epizoda. Ako i u nastavku serije bude održan kvalitet pilota, očekuje nas prvorazredni televizijski hit. Biće ovo uzbudljiva jesen.
