Piše: Jovan Živković
Foto: Profimedia/Wikipedia/Canva generisano
Vidovdan u srpskoj istoriji zauzima posebno mesto. Ovaj praznik poprište je brojnih događaja koji su značajno uticali na naš identitet, našu kulturu i trenutnu situaciju u kojoj se nalazimo.
Prva asocijacija na Vidovdan biće čuveni Kosovski boj u kome j je srpska vojska porazila nadmoćniju tursku armiju, ali koja je plaćena velikom žrtvom (među stradalima je bio i Lazar Hrebeljenović, tadašnji „vođa“ srpske države).
Još jedan jako značajan događaj na ovaj dan odigrao se 1919. godine, a njegov značaj je globalan. Naime, tada je u Versaju potpisan mir kojim je stavljen pečat na kraj Prvog svetskog rata.
Prvi svetski rat ima veliki značaj za srpski narod i državu, budući na sva stradanja koja su našu zemlju zadesila. Ono što je ovde isto značajno je i to da Versajski sporazum potpisala novoosnovana Kraljevina Srba Hrvata i Slovenaca.
TAJNA KONVENCIJA SRBIJE I AUSTROUGARSKE – 1881. godina
Svoju nezavisnost u novijoj istoriji, Srbija je zvanično stekla 1878. godine na Berlinskom kongresu. Nezvanično, tu je odlučeno da Srbija potpadne pod politički interes Austrougarske kako bi se onemogućio ruski uticaj na Balkanu.
Tri godine nakon kongresa, Srbija i Austrougarska sklapaju tajnu konvenciju, za koju su znali samo najviši predstavnici državne vlasti, a za koju će se saznati tek mnogo godina kasnije.
OD ISTOG AUTORA:
Kompleksnost političkih struktura u svetu serije „Avatar: Poslednji vladar vetrova”
Ova konvencija učinila je Srbiju zavisnom od svog daleko većeg i nadmoćnijeg komšije, što u političkom pogledu, što u ekonomskom, trgovinskom i vojnom.
Ipak, zauzvrat, Srbija je od Austrougarske dobila međunarodnu podršku da se proglasi za kraljevinom što je i bila u srednjem veku, a što je i učinila naredne godine.
SARAJEVSKI ATENTAT – 1914.
Događaj za koji mnogi greškom kažu da je izazvao Prvi svetski rat, a zapravo je samo poslužio kao povod. Gavrilo Princip bio je član organizacije Mlada Bosna koja je nastala po ugledu na Mladu Italiju.
Kao i kod italijanske verzije, i njoj je bio cilj ujedinjenje srpskog življa u jedinstvenu državu. Zbog toga su se odlučili za atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda.
Ipak, njihov čin prouzrokovao je samo hapšenje Gavrila Principa i opravdanje za Austrougarsku da Srbiji ponudi ultimatum koji je narušavao njen suverenitet.
Kako Kraljevina Srbija to nije mogla da prihvati, Austrougarska je proglasila objavu rata. Rata kome će se pridružiti i druge evropske velesile i koji će postati najveći oružani sukob do tog trenutka u istoriji.
VIDOVDANSKI USTAV – 1921.
Dve godine nakon što je je potpisan Versajski sporazum, ovaj datum ponovo dolazi u centru pažnje. Srbija je izašla kao pobednica u Prvom svetskom ratu, ali umesto proširenja, došlo je do ujedinjenja sa drugim južno-slovenskim narodima.
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, na čelu sa dinastijom Karađorđević nastala je odmah nakon završetka rata, a na svoj ustav čekala je tri godine.
Ustavom su ova tri naroda smatrana jednim narodom, koje se sastoji iz tri plemena. Ustav je takođe garantovao jednakost građana, definisao podelu zemlje na 33 oblasti i zakonodavnu vlast koju su delili kralj i Narodna skupština.
RAZILAŽENJE JUGOSLAVIJE OD INFORMBIROA – 1948.
U burnim godinama nakon Drugog svetskog rata, odnosi između Jugoslavije pod vođstvom Josipa Broza Tita i Sovjetskog Saveza su počeli da se zaoštravaju.
Ključni trenutak u tim odnosima desio se 1948. godine kada je Tito, tada lider Jugoslavije, odlučio da se distancira od staljinističkog kursa Moskve.
Informbiro, kako je nazvan, označio je prekid saveza između Titove Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, što je imalo dalekosežne posledice po unutrašnje i spoljnje političke odnose u regionu.
Foto: Wallpapers/Pngtre/Canva generisano
U tom periodu, Jugoslavija je izložena izolaciji i političkom pritisku s istoka, ali je istovremeno Tito i njegova vlast uspela da očuva suverenitet i da se okrene ka nezavisnom putu razvoja socijalizma, poznatom kao „treći put“.
Ova epizoda u istoriji jugoslovenskih naroda pokazala je sposobnost liderstva da odupre pritiscima velikih sila i da gradi sopstveni put ka socijalizmu sa ljudskim licem, koji će kasnije postati inspiracija i za druge nezavisne pokrete širom sveta.
Jugoslavija je kasnije, uz Egipat i Indiju, postala vodeća država u Pokretu Nesvrtanih, pokretu koji su činile sve one zemlje koje su želele da očuvaju neutralnost i ne pripoje se ni zapadnom, ni istočnom bloku.
MILOŠEVIĆEV GOVOR NA GAZIMESTANU – 1989.
Približili smo se modernoj istoriji, budući da ovo sigurno čitaju i neki koji su bili rođeni u ovo vreme. Devet godina pre ovog događaja, otac svih naroda i narodnosti, Josib Broz Tito je preminuo.
Mnogi su tada smatrali, a verovatno većina sada smatra da je sa njim umrla i tadašnja Jugoslavija. Nakon njegove smrti, dolazi do jačanja nacionalnih struja u jugoslovenskim repbulikama.
Među njima bila je i ona koja je dolazila upravo iz Socijalističke partije Srbije, a na čijem čelu je bio Slobodan Milošević.
Tog dana na Gazimestanu obeležavalo se tačno 600 godina od Kosovske bitke, a Milošević je tada govorio o tome kako je Kosovo i Metohija neodvojivi deo Srbije.
On je, takođe, tada i pomenuo rat kao moguće sredstvo rešavanja razmirica između jugoslovenskih republika.
IZRUČENJE SLOBODANA MILOŠEVIĆA HAGU – 2001.
Rat koji je Milošević pominjiao na Gazimestanu, građanski rat, jeste izbio par godina kasnije. Za njim su potom došle i sankcije i bombardovanje od strane NATO pakta koji su ostavili Srbiju, a tada SR Jugoslaviju, usamljenom.
Sankcije su sa sobom donele hiperinflaciju, toliku da su se cene osnovnih životnih namirnica merile u milijardama i menjale iz minuta u minut.
MOŽDA ĆE VAM SE DOPASTI:
Tokom 90-ih godina njegova socijalistička stranka vladala je ili samostalno ili u koaliciji sa radikalima. Nakon nekoliko izbora i bombardovanja koje je razorilo privredu, kao i samu državu održani su izbori 2000. godine.
Ujedinjena opozicija je odnela ubedljivu pobedu, a njen predstavnik Vojislav Koštunica i direktno izglasan za predsednika u odnosu na Miloševića, koji je odbio da prizna izbore.
Ubrzo su izbili protesti, najveći koje država pamti i on je bio prinuđen da se povuče. Zbog svega što se dešavalo u poslednjoj deceniji 20. veka, tadašnja vlast SR Jugoslavije odlučila je da preda Miloševića Međunarodnom sudu u Hagu.
Njemu se sudilo za ratne zločine, ali presudu nikada nije dočekao, jer je preminuo 2006. godine.
PRIJEM CRNE GORE U UJEDINJENE NACIJE
Ovo je već istorija kojoj smo, većina nas, svedoci. Crna Gora je 2006. godine postala članica Ujedinjenih nacija, nakon što je proglasila nezavisnost od zajedničke državne zajednice sa Srbijom.
Ovaj istorijski trenutak bio je kulminacija višegodišnjih političkih i diplomatskih napora Crne Gore, usmerenih ka afirmaciji njenog suvereniteta i međunarodnog priznanja.
Nakon referenduma o nezavisnosti održanog 2006. godine, Crna Gora je formalno proglasila svoju nezavisnost, što je bilo praćeno procesom međunarodnog priznavanja od strane ključnih aktera u međunarodnoj zajednici.
Pristupanje Ujedinjenim nacijama, kao najvišem međunarodnom tela za očuvanje mira i stabilnosti, predstavljalo je završni korak u procesu priznavanja Crne Gore kao nezavisne države.
Ovaj čin je omogućio Crnoj Gori da aktivno učestvuje u globalnim pitanjima, kao i da koristi resurse i mehanizme UN-a za unapređenje svoje unutrašnje stabilnosti i razvoja.
Prijem Crne Gore u Ujedinjene nacije značio je i potpunu samostalnost Srbije kao nezavisne države pod tim imenom, prvi put nakon Prvog svetskog rata.
